سرمایه انسانی چیست؟مدیریت سرمایه انسانی و توسعه آن

آنچه در این مقاله می خوانید

در این مقاله به توضیح اینکه سرمایه انسانی چیست ؟ و مدیریت سرمایه انسانی و نقش آن در سازمان می‌پردازیم.در ادامه نیز در این باره صحبت خواهیم کرد که مدیریت سرمایه انسانی چیست و چه راهبردها و استراتژی‌هایی دارد.

سرمایه انسانی در سازمان

این عبارت به زبان ساده به ابعادی از نیروی کار مشغول در یک مجموعه اتلاق می‌شود.کارمندان یکی از بزرگترین و ارزشمندترین سرمایه‌های یک سازمان به شمار می‌روند.بدون کارمندان یک مجموعه هیچ یک از استراتژی‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های سازمان اجرا نخواهد شد.در نتیجه رسیدن به اهداف سازمان نیز غیرممکن می‌شود.

تعریف سرمایه انسانی

سرمایه انسانی به ارزش اقتصادی، تجربه نیروی کار و مهارت او اشاره دارد. ویژگی‌ها و نقاط مثبت یک کارمند مانند سطح تحصیلات، مهارت حرفه‌ای و تخصصی، هوش و استعداد، دقت و وقت‌شناسی، وفاداری به سازمان و سلامت عواملی هستند که ارزش اقتصادی یک نیروی کار را تشکیل می‌دهند.این ارزش اقتصادی کارمندان امری ناملموس است که نمی‌توان آن را در لیست دارایی‌های سازمان ذکر شود.اهمیت این مفهوم در این است که می تواند بازده کاری و در ادامه آن سودآوری بیشتر را در مجموعه افزایش دهد.هر چقدر یک سازمان بیشتر بر نیروی کار و کارمندان خود سرمایه‌گذاری کند و امکان توسعه فردی کارکنان خود را بیشتر فراهم نماید؛ شانس بیشتری برای افزایش بازده کاری و موفقیت خواهد داشت.

منبع : investoprdia.com

ارزش اقتصادی کارمندان

اما یک نکته مهم در این بین وجود دارد! ارزش هر کارمندی برابر با دیگری نیست. کارمندی که سطح بالاتری از ویژگی‌های ذکر شده را داشته باشد قطعا برای مجموعه توان ارزش آفرینی بیشتری خواهد داشت.برای مثال درآمدزایی یک برنامه نویس که تحصیلات مرتبط عالی و تجربه کاری قابل توجهی داشته باشد قطعا برابر با میزان درآمدزایی یک برنامه نویس تازه کار که نیازمند کسب تجربه و آموزش است؛ نخواهد بود. بنابراین مدیران سازمان‌ها در قدم اول باید به استراتژی حفظ نیروهایی که مدت زمانی در سازمان مشغول بوده‌اند توجه ویژه نمایند.در قدم بعد نیز می‌توانند ارزش اقتصادی کارمندان خود را از طریق سرمایه‌گذاری برای آموزش و کارآموزی آنان افزایش دهند.

نیروی انسانی معمولا میل به مهاجرت و جابه‌جایی دارد! شاید این جمله غیرقابل درک برسد! اما سرمایه انسانی همان‌طور که پیش از این گفته شد ارزش اقتصادی هر کارمند است.کارمندان نیز مانند هر انسان دیگری برای بهبود شرایط و درآمد خود به شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگتر جذب می‌شوند.بنابراین ارزش آفرینی اقتصادی آنان نیز نصیب سازمان مقصد می‌گردد.بنابراین باید تلاش شود تا جای ممکن شرایطی برای کارمندان فراهم گردد که قصد ترک مجموعه را نداشته باشند.

شاخص سرمایه انسانی

امروزه اغلب کشورهای پیشرفته جهان به ارزش و اهمیت این مفهوم پی برده‌اند.هم‌چنین رابطه بین سودآوری و توسعه یک کسب و کار یا سازمان با ارزش اقتصادی کارمندانش به عنوان یک واقعیت قطعی پذیرفته شده است.به همین جهت بانک جهانی به صورت سالانه گزارشی از میزان بهره‌وری هر کشور از نیروی کار خود به عنوان یک شاخص اقتصادی ارائه می‌دهد.هر چقدر این شاخص عدد بزگتری باشد به معنای بهینه بودن آن کشور در استفاده از منابع انسانی خود است.اهمیت این شاخص قایل درک است زیرا علی رغم مکانیزه شدن بسیار از فرآیند‌ها هم‌چنان این نیروی کار یک کشور است که امور اقتصادی را به انجام می‌رساند و تولید سرمایه و ثروت می‌نماید.

ابعاد سرمایه انسانی

ابعاد ارزش یک نیروی کار در واقع همان ویژگی‌هایی است که یک کارمند در خود دارد.در این بخش به صورت گسترده‌تر به این ویژگی‌ها خواهیم پرداخت.این ویژگی‌ها شامل:

مهارت‌های عمومی مانند : دقت، مدیریت زمان، سرعت عمل در انجام وظایف و…
مهارت ارتباطی و اجتماعی بالا
مهارت فنی در وظایف تخصصی
خلاقیت
تجربه مرتبط کاری
توانایی حل مسئله
سلامت روان
سخت‌کوشی و استقامت روانی

فواید

مدییریت نیروی انسانی در سازمان می‌تواند بازده و کار مفید کارمندان را بهبود دهد.هم‌چنین می‌تواند با کمک و همکاری با مدیران منابع انسانی به امور کارمندان از جمله استخدام، همکاری و روابط بین فردی محیط کار و… بپردازد.

هم چنین با ترکیب این دو حوزه مرتبط با نیروی کار می‌توان از ضرر و زیان جلوگیری کرد و قدرت تصمیم‌گیری اصولی و هدفمند را افزایش داد.در ادامه فواید و اهمیت سرمایه انسانی را به صورت موردی آورده‌ایم :

رشد و توسعه اقتصادی

سرمایه انسانی یک عامل موثر و پررنگ‌ در رشد و رونق اقتصادی است.کارمندان ماهر و باتجربه با سطح بالایی از دانش عمومی و تخصصی سود مال بیشتری برای سازمان ایجاد کرده و از این طریق موجب رشد و رونق اقتصادی سازمان یا مجموعه خواهند شد.

بازده افزایش می‌یابد

بر اساس تعریفی که از سرمایه نیروی انسانی ارائه دادیم؛ هر چقدر ارزش اقتصادی یک کارمند بیشتر باشد به این معناست که سود مالی بیشتری برای شرکت داشته و کم‌تر به آموزش و کارورزی نیاز دارد.در نتیجه چنین فرد بانجربه‌ای وظایف و اموری را که از یک نیروی کار کم سابقه زمان زیادی می‌گیرد را در مدت زمان کوتاه‌تری با همان کیفیت و یا حتی کیفیت بالاتر به انجام می‎رساند.بنابراین اگر از راهبردهای مدیریت سرمایه انسانی به درستی استفاده شود؛ بازده سازمان افزایش خواهد یافت.

پیشرفت فناوری و نوآوری

کارمندی که ارزش اقتصادی بیشتری برای مجموعه داشته باشد؛ از دو طریق زمینه را برای پیشرفت فناوری و نوآوری در مجموعه ایجاد می‌نماید:۱. چنین کارمندی به جهت مهارت، تجربه و دانش بالای خود می‌تواند بیشتر نوآور باشد و تسلط بیشتری برای استفاده از فناوری خواهد داشت. ۲. وقتی کارمندی ارزش اقتصادی بیشتری برای سازمان تولید نماید؛ به سازمان مجال خواهد داد تا بتواند برای نوآوری و پیشرفت فناوری سرمایه گذاری بیشتری کند.

کسب اعتبار و اعتماد برای سازمان

مشتریان زمانی به یک سازمان یا مجموعه اعتماد بیشتری خواهند داشت که بدانند تیم نیروی انسانی و کارمندان یک مجموعه از سطوح بالای مهارت، تجربه و دانش برخوردار هستند.زیرا تنها در چنین حالتی می توانند اطمینان داشته باشند که بهترین محصول و خدمات را دریافت کرده و کارشان را به جای درستی سپرده‌اند.

مدیریت سرمایه انسانی چیست؟

مدیریت سرمایه انسانی یا HCM فرآیندی است که شامل جذب و استخدام مناسب‌ترین افراد، مدیریت موثر و ثمر بخش نیروی انسانی و بهینه کردن عملکرد و بازده کاری است.این فرآیند در ابتدا صرفا در حد یک مفهوم و اصطلاح تخصصی در مدیرت کاربرد داشت. اما امروزه به عنوان یک کارکرد و فرآیند ضروری در سازمان‌ها برای حفظ شرایط موجود و توسعه مطرح است.

راهبردهای مدیریت سرمایه وابسته به نیروی انسانی

HCM یا مدیریت سرمایه انسانی در سازمان متشکل از مجموعه‌ای از تکنیک ، راهبرد مدیریتی و هم‌چنین استراتژی کاربردی است. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره نموده‌ایم:

جذب و استخدام نیروی کار
پرداخت دستمزد کارمندان
ساعت کار و ورود و خروج کارمندان
مزایا، پاداش و بازنشستگی برای کارکنان مجموعه
استعدادیابی و مدیریت استعداد کارمندان
آموزش و کارآموزی نیروی کار جدید
گزاش ‌دادن به مدیران و تحلیل اطلاعات و نتایج سازمان
فراهم کردن شرایط کار تیمی و هماهنگی بین بخش‌ها و افرد مختلف

استراتژی‌های مدیریت سرمایه حاصل از نیروی کار

جذب و استخدام نیروی کار با تجربه که به آموزش و کارآموزی چندانی نیاز ندارد
تلاش برای نگه داشتن نیروی کار در سازمان از طریق فراهم کردن شرایط کاری مطلوب و جلب رضایت کارمندان
آموزش و توسعه حرفه‌ای کارمندان به صورت اصولی از طریق بررسی و تحلیل دقیق نتایج آموزش و دریافت بازخورد از کارمندان
مدیریت، نظارت و ارزیابی عملکرد کارمندان و پیشرفت‌های آنان
هدف گذاری برای کارمندان و کمک به انان برای رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده
به وجود آوردی شرایطی که کار و زندگی کارمندان متعادل باشد
ایجاد فرهنگ سازمانی که مورد رضایت مدیریان و کارمندان باشد و از این طریق موجب همکاری و مشارکت متقابل آنان برای تحقق اهداف سازمان و پیشرفت باشد

تفاوت منابع انسانی و سرمایه انسانی در سازمان

تفاوت این دو به زبان ساده ناشی از این است که منابع انسانی صرفا به کارمندان یک سازمان یا مجموعه اتلاق می‌شود.این کارمندان پس از مدتی به هردلیلی سازمان را ترک می‌کنند و نیروی دیگری جایگزین آن‌ها می‌شود.اما سرمایه انسانی به سطح دانش، مهارت و تجربه یک نیروی کار اتلاق می‌شود که در نهایت برای مجموعه سود اقتصادی تولید می‌کند.زمانی که یک کارمند سازمان یا مجموعه‌ای را ترک می‌کند؛ جبران کردن ارزش اقتصادی او چندان آسان نخواهد بود.بنابراین منابع انسانی را می توان منبعی تجدیدپذیر دانست. اما سرمایه تولید شده توسط کارمند سازمان تجدید پذیر نیست.برای مطالعه بیشتر در مورد منابع انسانی می‌توانید مقاله ما با نام مدیریت منابع انسانی را بخوانید.

سرمایه انسانی و رشد اقتصادی

توسعه و پیشرفت اقتصادی از دغدغه های مهم و اصلی مردم و سیاست گذاران در هر کشور و جامعه ای به شمار می رود. برای این که بتوان برای رشد اقتصادی هدف گذاری و برنامه ریزی نمود؛ دانستن عواملی که بر آن تأثیر می گذارد؛ ضروری است. در رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته و صنعتی، سرمایه انسانی نقش بسیار پررنگی دارد. به صورتی که حتی می توان گفت سهم قابل توجه و مهمی از توسعه اقتصادی این کشورها از توسعه سرمایه انسانی ناشی شده است. در واقع سرمایه انسانی به عنوان یک مکمل برای سرمایه فیزیکی بوده و باعث می شود تا بتوانیم از سرمایه‌های فیزیکی بهینه تر و مناسب تر بهره‌ ببریم. بررسی تجربه و عملکرد کشورهای پیشرفته و مطالعه در مورد عوامل رشد و پیشرفت اقتصادی کشورها در طول زمان نشان داده است که نرخ رشد اقتصادی را صرفا بر اساس عوامل مرسومی چون سرمایه فیزیکی و نیروی کارنمی توان در نظر گرفت بلکه سرمایه انسانی به عنوان یک عامل بسیار مهم در رشد و ارتقا اقتصادی باید در نظر گرفته شود.

اهمیت نیروی انسانی در رشد اقتصادی سازمان 1403

رابطه مستقیم و بسیار قوی بین سرمایه انسانی و توسعه و رشد اقتصادی هر سازمان ومجموعه وجود دارد.در نتیجه منطقی به نظر می‌رسد که مجموعه‌ها برای سرمایه‌گذاری در نیروی کار خود بودجه تخصیص دهند. دلیل اصلی این امر همان‌طور که پیش از این نیز ذکر شد؛ دانش و مهارت نیروی کار در انجام وظایف خود و به دنبال آن سودآوری برای سازمان است.اما چطور می‌توان فهمید چه نیرویی به نسبت دیگری ارزش اقتصادی بیشتری دارد؟ آیا تفاوت در ارزش اقتصادی کارمندان برای سازمان قابل محاسبه است؟

تفاوت در ارزش اقتصادی کارمندان به میزان سرمکایه‌گذاری سازمان برای آموزش آنان مربوط می‌شود.برای مثال نیرویی که باتجربه و ماهر است؛ به آموزش کمتر نیاز داشته اما سودآفرینی بیشتری برای سازمان خواهد داشت.طبیعتا چنین فردی ارزش اقتصادی بیشتری برای مجموعه خواهد داشت.محاسبه این تفاوت در ارزش اقتصادی نیز به همین شکل قابل انجام است.

دلایل اهمیت سرمایه انسانی :

کارکنان ماهر تر و برخوردار از دانش بالاتبه صورت موثرتر و با بازده کاری بهتری در مجموعه فعالیت می کنند در نتیجه بهره وری کل سازمان را افزایش می دهند.
کارکنان خلاق در سازمان با نوآوری خود می‌توانند ایده‌های جدیدی به سازمان ارائه داده و در حل مسائل و چالش‌ها نقش کمکی داشته باشند.
امروزه همه چیز در حال تغییرات سریع است؛ سازمان‌هایی که از وجود کارکنانی با انعطاف ‌پذیری و با قابلیت قابلیت سازگاری با تغییرات برخوردار هستند؛ شانس موفقیت بیشتری دارند.
سازمان‌هایی که سرمایه انسانی ارزشمند و با کیفیتی داشته باشند می توانند از آن به عنوان یک مزیت رقابتی نیز بهره ببرند.
اهمیت دادن به نیروی انسانی در یک سازمان موجب حفظ آن سرمایه می گردد به این معنا که کارمندان حرفه ای و با تجربه در سازمان می مانند زیرا مشاهده می کنند که سازمان ارزش آن ها را می داند و نسبت به سازمان احساس تعهد می کنند.
یکی از مهم ترین فاکتور های موفقیت برای هر سازمان کیفیت محصولات و خدماتی است که به مشتریان ارائه می دهد. سرمایه حاصل از نیروی انسانی قوی به معنای تجربه، تخصص و مهارت بالای نیروی کار سازمان است که تاثیر مستقیم و بسیار مثبتی بر کیفیت خدمات و محصولات سازمان دارد.
نیروی کار ماهر و با تجربه به عنوان یک عامل اطمینان بخش در مورد سازمان ها محسوب می گردد. در واقع سرمایه انسانی یک منبع برای سازمان به شمار می رود که موجب جلب اعتماد مشتریان و سایر ذینفعان می گردد. در نتیجه سرمایه انسانی می تواند نقش مثبتی در وجهه و شهرت سازمان ها داشته باشد.

جمع بندی

سرمایه انسانی در سازمان به عنوان یکی از مفاهیم و حوزه‌های پراهمیت در سازمان‌ها و کسب و کارها مطرح شده است.هرچند که این وظیفه معمولا به واحد منابع انسانی محول می‌شود؛ اما تفاوت‌های عمده ای با منابع انسانی دارد. تقریبا برای هر سازمان که رویای پیشرفت و رشد اقتصادی دارد؛ ضروری است که بداند راهبردهای مدیریت سرمایه انسانی چیست و چگونه باید آن‌ها را به کار گرفت.این اهمیت تا جایی است که بسیاری از کشور نرخ بهینگی و استفاده موثر از نیروی انسانی خود را به عنوان مهم‌ترین شاخص زمینه ساز برای رشد اقتصادی می‌دانند.